Шет тілдерін оқытуда жасанды интеллекті қолдану: жаңа әдістер мен тәсілдер
XXI ғасыр - ақпараттық технологиялар мен инновация заманы. Білім беру жүйесінде заманауи технологияларды тиімді пайдалану – оқыту сапасын арттырудың басты талаптарының бірі.
Әсіресе, шет тілдерін оқытуда оқушылардың тілдік дағдыларын дамытуда жаңа әдістер мен тәсілдерді енгізу маңызды. Бұл тұрғыда жасанды интеллект (ЖИ) білім беру процесін оңтайландыратын қуатты құрал ретінде қарастырылады.
Жасанды интеллект оқытуды жекелендіруге, оқушылардың қажеттіліктеріне бейімделуге және интерактивті оқыту әдістерін енгізуге мүмкіндік береді. Тіл үйренушілер ЖИ көмегімен табиғи ортада қарым-қатынас жасауға жақын тәжірибе ала алады. Сонымен қатар, ЖИ технологиялары оқушылардың білімін автоматты түрде бағалап, жеке даму траекторияларын құра алады.
ЖИ шет тілдерін оқытуда келесі бағыттарда маңызды рөл атқарады:
Жекелендірілген оқыту траекторияларын жасау – әрбір оқушының жеке қажеттіліктері мен оқу деңгейіне сәйкес оқу материалдарын, әдістерін және бағалау тәсілдерін таңдау. Бұл тәсіл оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, олардың білім алу процесін тиімдірек етеді. мысалы, ағылшын тілінен өткізілетін сабақта мұғалім әр оқушының деңгейіне және қызығушылығына сәйкес жекелендірілген тапсырмалар мен материалдарды ұсына алады. Мысалы, мұғалім оқушыларды үш топқа бөледі: бастапқы, орташа және жоғары деңгейдегі оқушылар. Әр топқа сәйкес тапсырмалар беріледі.
Бастапқы деңгей: Оқушыларға күнделікті өмірде қолданылатын сөздер мен фразаларды үйрету үшін карточкалар мен суреттер арқылы жаттығулар беріледі. Мысалы, «Саяхат» тақырыбында сөздік қорын дамыту.
Орташа деңгей: Оқушыларға диалогтар мен қысқа мәтіндер арқылы тілдік дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар беріледі. Мысалы, «Саяхатқа дайындық» тақырыбында рөлдік ойындар.
Жоғары деңгей: Оқушыларға кәсіби терминология мен бизнес коммуникациясына бағытталған тапсырмалар беріледі. Мысалы, «Халықаралық бизнес келіссөздері» тақырыбында презентация жасау.
Сабақтың соңында әр топтың жұмысы бағаланады. Мұғалім әр оқушының прогресін бақылап, олардың жетістіктері мен қиындықтарын ескере отырып, келесі сабақтарға арналған жекелендірілген жоспарлар жасайды. Осылайша, жекелендірілген оқыту траекторияларын сабақта қолдану оқушылардың жеке қажеттіліктеріне жауап беріп, олардың оқу процесіне белсенді қатысуын қамтамасыз етеді. Бұл тәсіл оқушылардың тілдік дағдыларын дамытуға және оқу нәтижелерін жақсартуға көмектеседі.
Оқушылардың тілдік дағдыларын автоматты түрде бағалау ЖИ жүйелерінің маңызды артықшылықтарының бірі. Бұл әдіс әр оқушының оқу процесіндегі прогресін дәл және тиімді түрде бақылауға мүмкіндік береді. ЖИ грамматикалық, лексикалық, фонетикалық және сөйлеу дағдыларын бағалау үшін түрлі тесттер мен тапсырмаларды қолданады. Мысалы, СDuolingo секілді платформалар оқушылардың сөйлеу машықтарын дыбыстық тану технологиясы арқылы бағалайды. Егер оқушы сөздерді дұрыс айтпаса, жүйе қателіктерді автоматты түрде көрсетіп, түзетуге арналған кеңестер береді. Сонымен қатар, жазылымды бағалау үшін ЖИ мәтінді талдап, грамматикалық және лексикалық қателерді анықтайды, әрі жетілдіру бойынша ұсынымдар ұсынады.
Автоматты бағалау оқушыларға нақты уақыт режимінде кері байланыс беріп, олардың әлсіз тұстарын анықтауға және жақсартуға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл мұғалімдердің жұмысын жеңілдетіп қана қоймай, оқыту процесінің сапасын арттырады
Диалогтық платформалар оқушылардың сөйлеу машықтарын дамытуда ерекше тиімді құрал болып табылады. Бұл платформалар шынайы қарым-қатынасқа жақын тілдік орта ұсына отырып, оқушыларды белсенді сөйлеуге ынталандырады. ЖИ негізіндегі диалогтық жүйелер оқушылармен интерактивті сөйлесу арқылы олардың сөйлеу дағдыларын жақсартады.Мысалы,оқушылар ChatGPT секілді ЖИ платформаларын пайдалану арқылы ағылшын тілінде диалогтар жүргізе алады. Мысалы, оқушы шет елге сапарға шығу сценарийі бойынша әңгіме жүргізіп, қонақүйге тапсырыс беру, әуежайда тіркелу немесе дүкенде сауда жасау сияқты жағдаяттарды талқылай алады. ЖИ оқушының сөйлеуіндегі қателерді түзетіп, тілдік бірліктерді дұрыс қолдануға кеңестер береді. Сонымен қатар, диалогтық платформаларда бейімделген сценарийлер ұсынылып, оқушылар өз деңгейіне сай тапсырмаларды орындай алады. Бұл сөйлеу машықтарын жүйелі түрде дамытып, сенімді қарым-қатынас жасау қабілетін арттырады.
Тілді үйрену мотивациясын арттыру үшін геймификация элементтерін енгізу.
Геймификация – оқыту процесіне ойын элементтерін енгізу арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру әдісі. ЖИ негізіндегі платформаларда геймификация оқушыларды белсенді қатысуға, жаңа білім алуға және дағдыларын жетілдіруге ынталандырады. Duolingo, Memrise сияқты тіл үйрету қосымшаларында тапсырмаларды орындаған сайын ұпай жинау, деңгейлерден өту және жетістіктерге жету жүйесі қолданылады. Оқушылар белгілі бір сабақтардан өткен сайын марапаттар алады немесе көшбасшылар тақтасында жоғары орындарға көтеріледі. Бұл оқушыларға бәсекеге қабілеттілік сезімін сыйлап, тілді үйренуге деген ынтасын арттырады Мұғалімдер сабақ барысында ойын түріндегі жаттығулар мен викториналарды қолдана алады. Мысалы, оқушыларды топтарға бөліп, кім жылдам әрі дұрыс тапсырмаларды орындап шығатынын анықтау мақсатында сайыстар ұйымдастыру. Сондай-ақ, оқушылардың жетістіктерін арнайы белгілермен немесе сертификаттармен марапаттау олардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырады. Геймификация элементтерін қолдану оқушылардың эмоционалдық қатысуын арттырып қана қоймай, оларды ұзақ мерзімді оқу процесіне тартуға ықпал етеді.
Шет тілдерін оқытуда жасанды интеллекті қолданудың заманауи әдістері мен тәсілдері оқушылардың тілді меңгеру процесін жеңілдетіп, қызықты әрі тиімді етеді. Төменде жаңа әдістер мен олардың практикалық қолдану жолдары көрсетілген:
Мұғалімдер жасанды интеллект құралдарын сабақ үдерісіне тиімді енгізу үшін келесі ұсынымдарды ескеруі қажет:
Оқыту мақсатына сәйкес құралдарды таңдау: Әрбір ЖИ құралыныңт функционалдық мүмкіндіктерін талдап, сабақтың мақсатына сай келетінін анықтау;
Оқушылардың жас ерекшеліктері мен дайындық деңгейін ескеру: Тиімділік үшін ЖИ технологияларын оқушылардың жеке қажеттіліктеріне бейімдеу;
Интерактивті тапсырмаларды әзірлеу: Сабақта интерактивті жаттығулар мен тапсырмаларды енгізу арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру;
Геймификация әдістерін қолдану: Тапсырмаларды орындау кезінде ұпайлар беру, марапаттау жүйесін енгізу және мотивацияны көтеретін ойын элементтерін пайдалану;
Практикалық сөйлеу жаттығуларын ұйымдастыру: Чат-боттарды және виртуалды сценарийлерді пайдаланып, шынайы қарым-қатынасқа жақын жағдайларды имитациялау;
Виртуалды шындық құралдарын қолдану: VR/AR технологияларын қолданып тілдік тәжірибелерді байыту;
Оқушылардың жетістіктерін бақылау және талдау: ЖИ құралдары арқылы алынған деректер негізінде оқушылардың прогресін қадағалау;
Мұғалімнің рөлін үйлестіру: ЖИ құралдарын қолданған кезде мұғалім тек бағыттаушы және кеңес беруші ретінде әрекет етуі тиіс;
Кері байланысты қамтамасыз ету: Оқушылардан жүйелі түрде пікір алып, оқыту әдістерін жетілдіру;
Қауіпсіздік пен деректерді қорғауды сақтау: Оқушылардың жеке деректерін қорғау шараларын қамтамасыз ету.
Қорытындылай келе, Шет тілдерін оқытуда жасанды интеллект құралдарын қолдану заманауи білім берудің тиімділігін арттырады.Мұндай технологиялар оқыту процесін жекелендіруге, тілдік машықтарды тереңдетуге және білім сапасын арттыруға септігін тигізеді. ЖИ негізіндегі оқыту әдістері мұғалімдер мен оқушылардың оқу процесін жеңілдетіп қана қоймай, оны жаңа деңгейге көтереді. Мұғалімдер ЖИ құралдарын тиімді пайдалану арқылы оқушыларды қызықтыруға, тілдік машықтарды практикалық қолдануға және өз бетінше оқу дағдыларын дамытуға мүмкіндік жасайды. Болашақта жасанды интеллекттің шет тілдерін оқытуда қолдану аясын кеңейту арқылы интербелсенді, креативті және тиімді оқу әдістері қалыптасады деп күтіледі. Осыған байланысты мұғалімдер ЖИ-дің соңғы жетістіктерін сабаққа интеграциялауды үйреніп, жаңа технологияларды оқыту үдерісіне белсенді енгізуі тиіс. Мұндай интеграция оқушылардың танымдық қабілеттерін дамытып қана қоймай, олардың тіл үйренуге деген қызығушылығын арттырады. Жасанды интеллект арқылы оқу процесін икемді және қолжетімді ету – заманауи білім берудің ажырамас бөлігіне айналады.
Пайдаланылған әдебиеттер
Brown, H. D. (2014). Principles of Language Learning and Teaching. Pearson Education.
Godwin-Jones, R. (2018). "Emerging Technologies: Artificial Intelligence in Language Learning." Language Learning & Technology, 22(2), 4-20.
Kukulska-Hulme, A. (2020). Mobile Assisted Language Learning and Artificial Intelligence. Cambridg University Press.
Beatty, K. (2013). Teaching and Researching Computer-Assisted Language Learning. Routledge.
Li, J., & Li, X. (2021). "AI-Powered Language Learning: Opportunities and Challenges." Journal of Educational Technology & Society, 24(3), 123-137.
Oxford, R. L. (2017). Teaching and Researching Language Learning Strategies: Self-Regulation in Context. Routledge.
Warschauer, M., & Healey, D. (1998). "Computers and Language Learning: An Overview." Language Teaching, 31(2), 57-71.
Chapelle, C. A. (2001). Computer Applications in Second Language Acquisition: Foundations for Teaching, Testing and Research. Cambridge University Press.
Selinker, L. (1972). "Interlanguage." International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 10(3), 209-232.
gptonline.ai/ru – Шет тілдерін үйретуде жасанды интеллекті қолданудың заманауи әдістері мен ресурстары.
